گروه فناوري: با توسعه روزافزون فناوريهاي نوظهور، دولتها در سراسر جهان به طور فزايندهاي عمليات سايبري را به عنوان ابزاري استراتژيک براي پيشبرد اهداف و منافع بينالمللي خود مورد استفاده قرار ميدهند. با توسعه روزافزون فناوريهاي نوظهور و به تبع آن گسترش مخاطرات سايبري، دولتها در سراسر جهان به طور فزايندهاي عمليات سايبري را به عنوان ابزاري استراتژيک براي پيشبرد اهداف و منافع بينالمللي خود مورد استفاده قرار ميدهند.
اين فعاليتها طيف گستردهاي از اقدامات، از جاسوسي و سرقت دادهها گرفته تا حملات مستقيم به زيرساختها و اختلال در خدمات کليدي را شامل ميشوند.در اين گزارش به تجزيه و تحليل کم و کيف استفاده دولتها از حملات سايبري و هک در راستاي پيشبرد اهداف و تأمين منافع پرداخته ميشود.
اهداف استراتژيک عمليات سايبري
به طور کلي، ميتوان اهداف اساسي حملات سايبري دولتي در عصر کنوني را موارد زير دانست:
جاسوسي: جاسوسي سايبري به دولتها اين امکان را ميدهد که اطلاعات مربوط به قابليتهاي نظامي، اهداف ديپلماتيک، مزيتهاي اقتصادي و نوآوريهاي فناورانه ديگر کشورها را جمع آوري کنند و مورد استفاده قرار دهند.
عمليات نفوذ: بسياري از دولتهاي متخاصم از ابزارهاي سايبري براي دستکاري اطلاعات و تأثيرگذاري بر افکار عمومي يا فرآيندهاي سياسي، از طريق پلتفرمهاي اجتماعي استفاده ميکنند.
خرابکاري: با افزايش وابستگي صنايع و زيرساختهاي حياتي کشورها به فناوريهاي ديجيتال، دولتهاي جهان ميتوانند از حملات سايبري براي حمله به زيرساختهاي حياتي مانند شبکههاي برق يا سيستمهاي مالي در راستاي تضعيف دشمن و ايجاد اختلال استفاده کنند.
آماده سازي زمينه نبرد: در ميدان نبرد و در صورت بروز درگيريهاي نظامي ميان کشورها، قابليتهاي سايبري معمولاً براي ايجاد اختلال در ارتباطات و سيستمهاي فرماندهي و کنترل دشمن مورد استفاده قرار ميگيرند.
دستيابي به منافع اقتصادي: در اين ميان، برخي دولتها نيز با تجهيز نيروهاي سايبري و عمليات مخرب سايبري، در پي سرقت مالکيت معنوي از طريق ابزارهاي سايبري هستند؛ فرايندي که مزاياي اقتصادي بسياري براي مهاجمان در پي دارد.
مزاياي عمليات سايبري براي دولتها
اجراي عمليات سايبري از سوي دولتها، به دليل فقدان قوانين بازدارنده و کارآمد جهاني و تبعات متناسب بين المللي با سطح حمله، مزاياي بسياري براي دولتها دارد.
از جمله اين مزاياي پرشمار ميتوان به ناشناس بودن، هزينه اندک، دامنه و دسترسي گسترده به اهداف، انکارپذيري و دشواري اثبات و دقت بالا اشاره کرد.
حملات سايبري دولتي عموماً و به لطف ماهيت فضاي مجازي به صورت ناشناس اجرا ميشوند و همين امر نسبت دادن حمله به يک بازيگر خاص را دشوار ميکند. از سوي ديگر، ميتوان حملات سايبري را با هزينه و خطرات کمتري در مقايسه با عمليات نظامي سنتي اجرا کرد. همچنين با اتصال و بهم پيوستگي فضاي مجازي، قابليتهاي سايبري توسط مرزهاي جغرافيايي محدود نميشوند و اين امر به کشورها اجازه ميدهد تا بتوانند در هر نقطه از جهان زيرساختها را هدف قرار دهند.
از سوي ديگر، پيچيدگي نسبت دادن حملات سايبري امکان انکار اجراي عمليات را براي دولتها فراهم ميکند؛ امري که ميتواند خطر تلافي و اقدامات متقابل از سوي کشور خسارت ديده را کاهش دهد. علاوه بر همه موارد ذکر شده، دقت بالاي حملات نيز مزيت ديگر عمليات مخرب سايبري براي دولتها به شمار ميرود. حملات سايبري ميتوانند بسيار هدفمند باشند و تنها سيستمها يا شبکههاي مورد نظر را بدون آسيب فيزيکي گسترده تحت تأثير قرار دهند.
نمونههايي از فعاليتهاي سايبري تحت حمايت دولتها
با عنايت به اهداف کلان کشورها و مزايايي که براي عمليات سايبري دولتي برشمرده شد، ميتوان نتيجه گرفت که حملات سايبري، در مقطع کنوني به ابزاري کليدي براي پيشبرد اهداف دولتهاي بزرگ و قدرتمند جهان بدل شده است.
در ادامه به اتهامات سايبري برجسته مطرح شده عليه برخي کشورها، ميپردازيم.
آمريکا و رژيم صهيونيستي: بر اساس گزارشهاي منتشر شده در سال 2010 ميلادي، ايالات متحده آمريکا و رژيم صهيونيستي، از سال 2005 با هدف آسيب رساندن به تأسيسات و ايجاد اختلال در برنامه هستهاي کشورمان، ويروس استاکس نت را توسعه داده و وارد زيرساخت هستهاي ايران کردهاند. در اواخر ماه مي سال 2012 رسانههاي آمريکايي طي گزارشهايي اعلام کردند که توسعه و استقرار استاکسنت با دستور مستقيم باراک اوباما، رييسجمهور وقت آمريکا، صورت گرفته است.
روسيه: دولت روسيه در طول سالهاي اخير، بارها از سوي مقامات آمريکايي به مداخله در انتخابات رياست جمهوري 2016 و 2020 اين کشور از طريق ابزارهاي سايبري از جمله هک سازمانهاي سياسي و انتشار اطلاعات نادرست و اخبار جعلي متهم شده است.
چين: دولت چين نيز يکي از اسامي پرتکرار در ليست متهمات اجراي حملات سايبري دولتي محسوب ميشود. اين کشور پيش از اين بارها به جاسوسي سايبري در جهت سرقت مالکيت معنوي از شرکتها و دولتهاي غربي متهم شده است. بر اساس ادعاهاي مطرح شده، پکن از اين ابزار به عنوان راهي براي دستيابي به فناوريهاي راهبردي و کسب مزيت صنعتي استفاده ميکند.
کره شمالي: علاوه بر موارد ذکر شده، دولت کره شمالي نيز همواره يکي از متهمان اصلي حملات سايبري دولتي در سطح جهان به شمار ميرود.
بر اساس ادعاي بسياري از کارشناسان، اين کشور با هدف سرقت وجوه از مؤسسات مالي و مبادلات ارزهاي ديجيتال در راستاي حمايت از اقتصاد خود اقدام به اجراي عمليات سايبري مخرب و در مقياس گسترده ميکند.
قوانين و هنجارهاي بين المللي
همانطور که پيشتر نيز ذکر شد، در حال حاضر، هنوز چارچوب حقوقي بين المللي جامع و کارآمدي براي برخورد با حملات سايبري دولتي وجود ندارد و همچنان قوانين بين المللي موجود در مواجهه با عمليات سايبري اعمال ميشود؛ امري که به سبب ويژگيهاي اين نوع حملات از جمله ناشناسي و انکارپذيري، چندان کارآمد و مؤثر نيستند. بنابراين، دولتهاي جهان در مقطع کنوني و به منظور بهبود وضعيت امنيت سايبري خود تنها ميتوانند به عقد توافقنامهها و معاهدات بين المللي اکتفا کنند.
ملاحظات اخلاقي و استراتژيک
اگرچه ديدگاههاي رئاليستي به روابط بين_الملل، حملات سايبري را ابزاري براي پيشبرد اهداف و افزايش امنيت ملي کشورها قلمداد ميکنند، اما بي شک اجراي چنين عملياتي، داراي ملاحظات و چالشهاي اخلاقي و استراتژيک بيشماري است.
حملات سايبري ميتواند به طور ناخواسته بر زيرساختها و خدمات غيرنظامي تأثير بگذارد و منجر به نگرانيهاي اخلاقي در مورد استفاده از آنها و تأثيرشان بر زندگي غيرنظاميان شود.
اين دست حملات همچنين ميتواند درگيريها را تشديد کنند و پاسخهاي نظامي متعارف شديد کشورهاي آسيب ديده را در پي داشته باشند. از همين روي، ميتوان اين نوع اقدامات را عاملي در جهت تشديد ناامني جهاني و تهديدي براي ثبات جهان دانست.
علاوه بر اين، استفاده از حملات سايبري توسط يک دولت ميتواند رويهاي براي سايرين ايجاد کند و به طور بالقوه منجر به افزايش فعاليتهاي سايبري تحت حمايت دولت در سطح جهاني شود. بي شک نتيجه رشد نگران کننده اين قبيل فعاليتها و تمرکز بر قابليتهاي سايبري تهاجمي جهان را به ناامني و جنگ نزديک خواهد کرد.
به گزارش امانت به نقل از مهر،در نهايت، با ادامه پيشرفت فناوري، انتظار ميرود که چشمانداز جنگ سايبري تکامل يابد و فرصتها و چالشهاي جديدي را براي دولتهاي سراسر جهان ايجاد کند.
در چنين وضعيتي، پيوستگي فزاينده زيرساختهاي حياتي و گسترش قابليتهاي سايبري دولتها، روز به روز بر نگرانيها در مورد خطرات بالقوه تشديد تنش در فضاي سايبري ميافزايد و پيشبيني ميشود که استفاده از حملات سايبري بهعنوان ابزاري براي پيشبرد اهداف دولتها در آينده رواج بيشتري يابد؛ زيرا دولتها به دنبال کسب مزيت رقابتي در حوزه ديجيتال هستند.
از همين روي، اتکاي فزاينده به فضاي سايبري براي فعاليتهاي اقتصادي، نظامي و سياسي، اهميت امنيت سايبري و انعطاف پذيري در برابر تهديدات نوظهور را بيش از پيش برجسته ميسازد.